Ransomware: Τι είναι και πώς να προστατευτείς

Σήμερα, οι κακόβουλες διαδικτυακές επιθέσεις ή απειλές (cyber security threats) έχουν αυξηθεί σε τεράστιο βαθμό. Ένας από τους πιο συχνούς τύπους τέτοιων επιθέσεων είναι οι επιθέσεις ransomware. 

Τι είναι, όμως, το ransomware; 

Σε αυτήν ακριβώς την ερώτηση θα απαντήσουμε στο συγκεκριμένο άρθρο. Επίσης, θα δούμε πώς μπορείς να προστατευτείς, είτε είσαι ένας απλός χρήστης, είτε ιδιοκτήτης κάποιας επιχείρησης. 

Πάμε, λοιπόν, να ξεκινήσουμε! 

 Τι είναι το ransomware 

Κατ’ αρχάς, προκειμένου να μπεις λίγο στο νόημα, θα είναι ιδιαίτερα χρήσιμο να κάνουμε μια μετάφραση του ransomware.  

Η συγκεκριμένη λέξη αποτελεί σύνθεση των λέξεων ransom, που σημαίνει λύτρα, και malware, που σημαίνει κακόβουλο λογισμικό. Η μονολεκτική απόδοση του ransomware στα ελληνικά είναι “λυτρισμικό”, ενώ μπορεί να το συναντήσεις και με την ονομασία «ιός κρυπτογράφησης». 

Το ransomware, λοιπόν, είναι ένας τύπος κακόβουλου λογισμικού, που κρυπτογραφεί ή κλειδώνει τα αρχεία του θύματος ή απαγορεύει την πρόσβασή του στον υπολογιστή του.  

Με την απειλή της διαγραφής ή του μόνιμου κλειδώματος αρχείων και δεδομένων, ο δράστης της επίθεσης ransomware στοχεύει να αποσπάσει χρήματα από το θύμα. 

Πώς λειτουργεί το ransomware 

Υπάρχουν διάφορες παραλλαγές του κακόβουλου λογισμικού τύπου ransomware. Ωστόσο, όλες έχουν τρία βασικά στάδια όσον αφορά στον τρόπο λειτουργίας τους. 

Παρακάτω, θα δούμε πώς ακριβώς λειτουργεί αυτού του είδους το κακόβουλο λογισμικό. 

 Βήμα 1: Απόκτηση πρόσβασης και μόλυνση του συστήματος 

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους μπορεί ένα λογισμικό ransomware να αποκτήσει πρόσβαση σε ένα σύστημα-στόχο. Οι δράστες αυτών των επιθέσεων, όμως, συνήθως προτιμούν τα phishing emails ή, αλλιώς, τα μηνύματα ηλεκτρονικού ψαρέματος.  

Πώς θα καταλάβεις ένα phishing email;  

Ένα κακόβουλο μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου περιέχει συνήθως έναν σύνδεσμο προς κάποιον ιστότοπο που φιλοξενεί μια κακόβουλη λήψη ή ένα ύποπτο συνημμένο αρχείο.  

Έτσι, εάν το θύμα κάνει κλικ στον σύνδεσμο, το αρχείο κατεβαίνει και κάνει εγκατάσταση στον υπολογιστή. Μάλιστα, το ransomware μπορεί να μην ενεργοποιηθεί αμέσως, αλλά να παραμείνει αδρανές μέχρι το σύστημα να είναι πιο ευάλωτο. 

Βήμα 2: Εκτέλεση και κρυπτογράφηση δεδομένων 

Τι κάνει λοιπόν το ransomware στον υπολογιστή σου; 

Το κακόβουλο λογισμικό σαρώνει και χαρτογραφεί τοποθεσίες για στοχευμένους τύπους αρχείων. Μάλιστα, στα αρχεία αυτά συμπεριλαμβάνονται και τα τοπικά αποθηκευμένα αρχεία και τα χαρτογραφημένα και μη χαρτογραφημένα συστήματα με πρόσβαση στο διαδίκτυο.   

Στη συνέχεια, το ransomware θα κρυπτογραφήσει αρχεία και δεδομένα, δημιουργώντας ουσιαστικά ένα κλειδί κρυπτογράφησης (encryption key), το οποίο θα αντικαταστήσει το πρωτότυπο ή αυθεντικό κλειδί. Έτσι, καθώς το κλειδί έχει μόνο ο κυβερνοεγκληματίας, το θύμα δε μπορεί να αποκτήσει πρόσβαση στα αρχεία του. 

Επιπλέον, ορισμένες επιθέσεις ransomware διαγράφουν ή κρυπτογραφούν και τυχόν εφεδρικά αρχεία και φακέλους (backup), προκειμένου να είναι ακόμα πιο δύσκολη η επανάκτησή τους. 

Βήμα 3: Απαίτηση λύτρων 

Μόλις γίνει η κρυπτογράφηση των αρχείων, το ransomware είναι έτοιμο να ζητήσει λύτρα.  

Αυτή είναι η στιγμή που συνήθως το θύμα βλέπει μια σχετική ειδοποίηση στην οθόνη του. Ο κυβερνοεγκληματίας ενημερώνει το θύμα για την κρυπτογράφηση των αρχείων του. Ενώ, ακόμη, ζητάει και το χρηματικό ποσό που θα χρειαστεί να καταβάλει το θύμα ως αντάλλαγμα για την αποκρυπτογράφησή τους.  

Θεωρητικά, εάν το θύμα πληρώσει τα λύτρα, τότε ο δράστης της επίθεσης δίνει το απαραίτητο κλειδί αποκρυπτογράφησης. Έτσι, το θύμα αποκτά ξανά πρόσβαση στα αρχεία και τα δεδομένα του. 

Προσοχή όμως! Κανείς δε σου εγγυάται ότι ο δράστης θα σου επιτρέψει όντως την πρόσβαση στα αρχεία σου. 

Πρόληψη και προστασία από ransomware 

Είδαμε, λοιπόν, τι είναι μια επίθεση ransomware (ransomware attack) και πώς ακριβώς λειτουργεί. 

Σειρά τώρα έχει να δούμε το πώς μπορείς να προλάβεις και να προστατεύσεις τα συστήματα και τις συσκευές σου από τέτοιες κακόβουλες επιθέσεις, ώστε να είναι πάντα ασφαλή. 

Οι σημαντικότεροι τρόποι για προστασία από επιθέσεις ransomware (ransomware protection) είναι οι εξής: 

1. Διατήρησε ενημερωμένο το λογισμικό σου

Ένα ransomware συνήθως αποκτά πρόσβαση σε έναν υπολογιστή, αφού εντοπίσει και εκμεταλλευτεί ευάλωτα σημεία ή κενά σε λογισμικό που δεν έχει ενημερωθεί.  

Έτσι, είναι πολύ σημαντικό να φροντίζεις να ενημερώνεις τακτικά το λογισμικό σου με τις τελευταίες ενημερώσεις ασφαλείας, ώστε να ελαχιστοποιήσεις τον κίνδυνο μόλυνσης.

2. Εγκατάστησε λογισμικό antimalware

Πολύ σημαντική για την ασφάλειά σου είναι, επίσης, η εγκατάσταση ενός προγράμματος προστασίας από επιθέσεις ιών και, γενικά, κακόβουλου λογισμικού. 

Υπάρχουν πάρα πολλά αξιόπιστα antivirus και antimalware προγράμματα που μπορείς να χρησιμοποιήσεις. Έτσι, θα μπορείς να προστατευτείς, αφού θα σε ενημερώνουν για τυχόν ύποπτες κινήσεις στον υπολογιστή σου.

3. Δημιούργησε αντίγραφα ασφαλείας

Ένας από τους σημαντικότερους τρόπους προστασίας από ransomware επιθέσεις είναι η δημιουργία και διατήρηση αντιγράφων ασφαλείας (backups) των σημαντικότερων και πιο ευαίσθητων αρχείων και δεδομένων σου. 

Μάλιστα, το καλύτερο που έχεις να κάνεις είναι να διατηρείς τα αντίγραφα ασφαλείας είτε στο Νέφος (Cloud), είτε σε κάποιον εξωτερικό σκληρό δίσκο, για ακόμα μεγαλύτερη ασφάλεια. Επομένως, σε περίπτωση που πέσεις θύμα επίθεσης, θα μπορείς εύκολα να τα εγκαταστήσεις ξανά στον υπολογιστή σου.

4. Πρόσεχε τι email και τι συνημμένα ανοίγεις

Όπως είπαμε νωρίτερα, το Ransomware συνήθως διαδίδεται μέσω emails ηλεκτρονικού ψαρέματος. 

Οπότε, έχει μεγάλη σημασία να είσαι ιδιαίτερα επιφυλακτικός σε μηνύματα που έρχονται από άγνωστους ή ύποπτους αποστολείς. Επίσης, είναι σημαντικό να μην ανοίγεις συνημμένα αρχεία ή συνδέσμους από μη αξιόπιστες πηγές. 

 5. Δημιούργησε ισχυρούς κωδικούς πρόσβασης

Ένα ακόμα εξαιρετικό web security tip για την προστασία από κάποια επίθεση ransomware είναι να δημιουργήσεις ισχυρούς κωδικούς πρόσβασης που θα είναι δύσκολο να «σπάσουν». Επιπλέον, μπορείς να αξιοποιήσεις και την επαλήθευση δύο παραγόντων, γνωστή και ως 2 Factor Authentication (2FA), για ακόμα μεγαλύτερη ασφάλεια.  

Αντιμετώπιση επιθέσεων ransomware 

Η αντιμετώπιση μιας επίθεσης ransomware μπορεί να είναι ιδιαίτερα αγχωτική, ειδικά αν κινδυνεύουν πολύτιμα και ευαίσθητα αρχεία ή δεδομένα. 

Ωστόσο, είναι πολύ σημαντικό σε μια τέτοια περίπτωση να διατηρήσεις την ψυχραιμία σου και να λάβεις άμεσα όλα εκείνα τα απαραίτητα μέτρα προκειμένου να περιορίσεις τη ζημιά. 

Αυτά τα μέτρα είναι τα εξής:

1. Απομόνωσε τον μολυσμένο υπολογιστή

Αποσύνδεσε τον υπολογιστή που έχει μολυνθεί από οποιοδήποτε δίκτυο ή άλλες εξωτερικές συσκευές, προκειμένου να αποτρέψεις την εξάπλωση του ransomware και σε άλλες συσκευές.

2. Απομάκρυνε το ransomware

Το επόμενο βήμα είναι να θέσεις σε λειτουργία το πρόγραμμα προστασίας από κακόβουλο λογισμικό που διαθέτεις. Σκοπό είναι αυτό να εντοπίσει το ransomware και να το απομακρύνει από τον υπολογιστή σου.

3. Ψάξε για κάποιο κλειδί αποκρυπτογράφησης

Υπάρχουν διάφορα εργαλεία διαθέσιμα στο διαδίκτυο. Για παράδειγμα, τέτοιου είδους εργαλεία μπορείς να βρεις μέσω του No More Ransom Project. Έτσι, θα μπορέσεις να ελέγξεις εάν υπάρχει κάποιο κλειδί αποκρυπτογράφησης, ώστε να επανακτήσεις την πρόσβαση στα αρχεία σου. 

4. Ζήτα βοήθεια

Ανάφερε την επίθεση στις αρμόδιες Αρχές ή ζήτα βοήθεια από κάποιον ειδικό σε κυβερνοεπιθέσεις. Είναι απαραίτητο να λάβεις τις σωστές κατευθύνσεις σχετικά με τα επόμενα βήματα που πρέπει να ακολουθήσεις. 

 5. Επανάφερε τα αρχεία σου από τα αντίγραφα ασφαλείας (εάν έχεις)

Μετά την απομάκρυνση του κακόβουλου λογισμικού, εάν έχεις προνοήσει να δημιουργήσεις αντίγραφα ασφαλείας (backups), επανάφερε τα αρχεία σου στον υπολογιστή σου. Φρόντισε, όμως, να επιβεβαιώσεις ότι η συσκευή είναι πλέον “καθαρή”. 

Αξίζει, επίσης, να αναφερθεί πως οι ειδικοί συνήθως συμβουλεύουν να μην πληρώνεις τα λύτρα, κυρίως για δύο λόγους: 

• Δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι οι δράστες θα σου επιτρέψουν εκ νέου την πρόσβαση στα αρχεία σου. 

• Η πληρωμή των λύτρων ενθαρρύνει τους δράστες να συνεχίσουν να πραγματοποιούν τέτοιες κακόβουλες επιθέσεις. 

Τι είναι η επίθεση ransomware – Επίλογος 

Η συχνότητα των επιθέσεων ransomware έχει αυξηθεί σε τεράστιο βαθμό, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. 

Έτσι, είναι απαραίτητο, τόσο για τους ιδιώτες χρήστες όσο και για τις επιχειρήσεις κάθε είδους, να γνωρίζουν τι είναι μια επίθεση ransomware, πώς μπορεί να προληφθεί, αλλά και να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. 

Με τη γνώση και την εφαρμογή των απαραίτητων μέτρων ασφαλείας, θα είναι, έτσι, προστατευμένοι από παραβιάσεις ευαίσθητων αρχείων και δεδομένων, αλλά και από τυχόν οικονομικές απώλειες και άλλους κινδύνους που μπορεί να τις συνοδεύουν. 

 Εάν διαθέτεις επιχείρηση και θέλεις να τη διασφαλίσεις στο μέγιστο δυνατό βαθμό από οποιαδήποτε διαδικτυακή απειλή, τότε μη χάνεις χρόνο και επένδυσε σήμερα σε ένα Business SSL πιστοποιητικό ασφαλείας!